Anatomia urazów kręgosłupa

Anatomiczna lokalizacja miejsca, w którym doszło do urazu, ma kluczowe znaczenie rokownicze. Najważniejszy jest stosunek poziomu uszkodzenia do rdzenia kręgowego. Rdzeń kręgowy po wyjściu z jamy czaszki przez otwór wielki przebiega w kanale kręgowym poprzez odcinek szyjny i piersiowy kręgosłupa aż do mniej więcej pierwszego kręgu lędźwiowego, gdzie znajduje się stożek rdzenia. Poniżej przechodzi płynnie w tzw. koński ogon, czyli pęczek korzeni nerwowych.  Gdy dochodzi do urazu na poziomie, w którym przebiega rdzeń kręgowy, jeśli doszło do zwężenia światła kanału kręgowego (na przykład przez odłamy kostne) ryzyko uszkodzenia rdzenia kręgowego jest wysokie. Objawia się to całkowitym lub częściowym porażeniem kończyn. Dlatego anatomia urazów kręgosłupa ma pierwszorzędne znaczenie rokownicze.

Odcinek szyjny

W odcinku szyjnym rdzeń kręgowy ma dużą średnicę a ruchomość szyi jest znaczna. Dlatego złamania odcinka szyjnego obciążone są stosunkowo wysokim ryzykiem porażenia kończyn. Co piąte złamanie odcinka szyjnego kręgosłupa przebiega z zaburzeniami neurologicznymi [1]. Jeśli rdzeń uszkodzony jest wysoko (powyżej C4 czyli czwartego kręgu szyjnego) dochodzi do paraliżu czterech kończyn oraz niewydolności oddechowej. Urazy niższe powodują porażenie kończyn dolnych, możliwe są częściowe porażenia: osłabienie siły mięśni kończyn, lub porażenie tylko jednej kończyny.  W odcinku szyjnym wyróżnia się złamania kręgów szczytowych (kompleks C1/C2) i złamania poniżej obrotnika (poniżej C2). Pod względem diagnostyki i leczenia są to dwie znacząco różniące się grupy uszkodzeń. Najczęściej złamaniu ulega drugi krąg szyjny (C2). W około 24% przypadków, następnie C6 i C7 (łącznie 39,3%). Strukturą kręgu najbardziej podatną na złamania jest trzon kręgu. Około 1/3 wszystkich urazów odcinka szyjnego uważana jest za “klinicznie mało istotne”.[2]

Odcinek piersiowy i lędźwiowy

Ze względu na podobieństwa patomechanizm urazów, diagnostyka i leczenia złamań w obu odcinkach opisywane są wspólnie. Najczęściej dochodzi do złamania kręgu L1, następnie L2, L3 i Th12 [3]. Zatem ponad 40% złamań dotyczy pogranicza piersiowo-lędźwiowego. Wynika to z mechanizmu urazu – do uszkodzenia zazwyczaj dochodzi w wyniku nadmiernego zgięcia sztywnej klatki piersiowej stabilizowanej przez żebra. W takich przypadkach oś obrotu znajduje się właśnie na pograniczu. W odcinku piersiowym najczęstsze są złamania trzonu kręgu (52%), w lędźwiowym wyrostków poprzecznych (48%) [3]. Analogicznie do odcinka szyjnego im wyższy jest poziom urazu tym większe ryzyko poważnego uszkodzenia układu nerwowego. Rdzeń kręgowy kończy się na poziomie L1-L2 (zazwyczaj), poniżej znajduje się koński ogon (pęczek nerwów) dlatego złamania poniżej L2 tylko sporadycznie przebiegają z porażeniem kończyn. Do szczególnego zespołu neurologicznego dochodzi w urazach stożka końcowego (mniej więcej L1-L2), najczęściej w postaci zaburzenia funkcji zwieraczy, zaburzenia czucia w okolicy krocza oraz impotencji u mężczyzn.

Łącznie w wyniku złamania kręgosłupa w odcinku piersiowo lędźwiowym dochodzi do paraliżu mniej więcej w 20% przypadków. W tej grupie zaledwie jedna czwarta to całkowite porażenie kończyn dolnych. [4]

Reasumując, anatomia urazów kręgosłupa ma fundamentalne znaczenie dla zrozumienia objawów neurologicznych i rokowania po urazach.

LITERATURA

1. Hu R, Mustard CA, Burns C: Epidemiology of incident spinal fracture in a complete population. Spine (Phila Pa 1976) 21:492-499, 1996.http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?cmd=Retrieve&db=PubMed&dopt=Citation&list_uids=8658254
2. Goldberg W, Mueller C, Panacek E, Tigges S, Hoffman JR, Mower WR: Distribution and patterns of blunt traumatic cervical spine injury. Ann Emerg Med 38:17-21, 2001. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?cmd=Retrieve&db=PubMed&dopt=Citation&list_uids=11423806
3. Holmes JF, Miller PQ, Panacek EA, Lin S, Horne NS, Mower WR: Epidemiology of thoracolumbar spine injury in blunt trauma. Acad Emerg Med 8:866-872, 2001.http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?cmd=Retrieve&db=PubMed&dopt=Citation&list_uids=11535478
4. Knop C, Blauth M, Buhren V, Hax PM, Kinzl L, Mutschler W, Pommer A, Ulrich C, Wagner S, Weckbach A, Wentzensen A, Worsdorfer O: [Surgical treatment of injuries of the thoracolumbar transition. 1: Epidemiology]. Unfallchirurg 102:924-935, 1999.http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?cmd=Retrieve&db=PubMed&dopt=Citation&list_uids=10643391

Aboutprof. Grzegorz Miękisiak

dr hab. Grzegorz Miękisiak, prof. nadzw. specjalista neurochirurg Specjalistyczny Szpital im. T. Marciniaka we Wrocławiu