Przyczyny bólu karku
Odcinek szyjny to najwyższa część kręgosłupa. Składa się z siedmiu kręgów, połączonych krążkami międzykręgowymi, które wraz z mocnymi więzadłami zapewniają duża stabilność pomimo znacznej ruchomości tego odcinka. Połączenie dużej ruchomość oraz funkcji podporowej dla stosunkowo ciężkiej głowy powoduje, że kręgosłup silny jest bardziej niż inne segmenty narażony na degenerację oraz uszkodzenia urazowe. Chociaż urazy odcinka szyjnego mogą mieć dramatyczne następstwa, na szczęście zdarzają się rzadko, a najczęstsze przyczyny mają łagodny charakter. Możliwe przyczyny bólu karku to:
Nadwyrężenie więzadeł lub ścięgien
Kręgosłup zbudowany jest z kręgów – wyspecjalizowanych kości oraz towarzyszących im elementów zbudowanych z tkanek miękkich, jak dyski międzykręgowe, więzadła oraz ścięgna mięśni. Chociaż mechanizm powstawania bólu karku nie jest do końca poznany, obecnie uważa się, że zdecydowanie najczęściej ból powstaje w wyniku nadwyrężenia więzadeł oraz ścięgien. Rokowanie w tym rodzaju bólu jest dobre, do samowyleczenia dochodzi zazwyczaj w ciągu 2-3 tygodni
Choroba zwyrodnieniowa dysku międzykręgowego
Krążki międzykręgowe, zbudowane z elastycznego jądra miażdżystego i wytrzymałego pierścienia włóknistego łączą poszczególne kręgi. Dzięki swojej budowie są w stanie przenosić nawet bardzo duże obciążenia mechaniczne. Niestety u niektórych osób z czasem dochodzi do ich degeneracji. W wyniku kumulacji setek a nawet tysięcy bardzo niewielkich uszkodzeń zdrowa tkanka dysku zastępowana jest blizną. W wyniku uszkodzenia, na przykład mikropęknięcia pierścienia włóknistego dochodzi do miejscowego stanu zapalnego, który polega między innymi na mobilizacji komórek układu odpornościowego. Komórki te wydzielają czynniki stanu zapalnego, które drażniąc receptory bólowe zlokalizowane w obwodowej części dysku wywołują uczucie bólu. Drobne urazy często mogą zagoić się bez śladu, niemniej często w wyniku słabego unaczynienia dysków dochodzi do bliznowacenia – elastyczna tkanka włóknista zastępowana jest sztywną, włóknistą blizną. Po pewnym czasie, gdy dysk nie jest w stanie właściwie amortyzować obciążeń mechanicznych działających na kręgosłup dochodzi do zmian w sąsiadujących kręgach. W miejscach bezpośrednio przylegających do dysków tworzą się tzw. osteofity, czyli wyrostki kostne, które mogą wraz ze zdegenerowanym dyskiem uciskać ma rdzeń kręgowy, powodując np. osłabienie kończyn dolnych lub uciskając na korzenie nerwowe powodować promieniowanie bólu do kończyn górnych. W większości wypadków udaje się skutecznie leczyć następstwa choroby zwyrodnieniowej w odcinku szyjnym nieoperacyjnie- wskazaniem do leczenia operacyjnego są bardzo zaawansowane zmiany zwyrodnieniowe i/lub brak odpowiedzi na leczenie zachowawcze (najczęściej fizykoterapia + środki farmakologiczne).
Urazy
Odcinek szyjny kręgosłupa, z uwagi na swoją dużą ruchomość przy znacznym obciążeniu ciężką głową, jest bardzo podatny na uszkodzenia. Ponieważ w kanale kręgowym, znajdującym się w tylnej części kręgosłupa biegnie rdzeń kręgowy, duże urazy prowadzące do zaburzenia stabilności kręgosłupa mogą powodować uszkodzenia rdzenia kręgowego. Na szczęście urazy te występują rzadko, znacznie częściej uszkodzenie ogranicza się do tkanek miękkich, jak więzadła i ścięgna. Zazwyczaj jedynym objawem tego typu urazu jest ból, który ma tendencje do samoistnego ustępowania w ciągu kilku dni- tygodni.
Whiplash
Angielskim terminem whiplash injury czyli po polsku uszkodzenie typu “smagnięcie biczem” określa się szczególny typ uszkodzenia kręgosłupa w odcinku szyjnym. Do urazu tego najczęściej dochodzi w wyniku wypadków komunikacyjnych, typowo w przypadku najechania na tylną część samochodu, w którym znajduje się osoba poszkodowana. Rzadziej do urazu dochodzi w wyniku upadku lub uderzenia głową w przeszkodę. Nazwa “smagnięcie biczem” wynika z obowiązującej hipotezy mechanizmu urazu: w pierwszej fazie dochodzi do rozciągania kręgosłupa, z towarzyszącym naciągnięciem więzadeł podłużnych, następnie głowa przemieszcza się z dużą prędkością do przodu, zginając odcinek szyjny bo w końcu wrócić do pozycji wyjściowej. Patrząc z boku ruch kręgosłupa szyjnego przypomina ruch bata. Klasyczny obraz choroby to ból karku występujący w ciągu kilku godzin do kilku dni od urazu. Czasem objawom bólowym towarzyszy promieniowanie do kończyny górnej (bądź obu kończyn), sporadycznie może wystąpić promieniowanie do kończyn dolnych. Ponadto pacjenci czasem zgłaszają bóle głowy oraz zaburzenia czucia w okolicy karku oraz kończyn górnych, pod postacią drętwienia, przeczulicy lub uczucia “prądu”. Warunkiem niezbędnym do rozpoznania zespołu whiplash jest brak uszkodzeń w badaniach obrazowych, jak zdjęcia rentgenowskie, tomografia komputerowa czy badanie rezonansu magnetycznego. Generalnie rokowanie w tym schorzeniu jest dobre, sporadycznie ból przybiera charakter przewlekły z okresowymi zaostrzeniami.
Choroby zapalne
Klasycznie reumatoidalne zapalenie stawów dotyczy niewielkich stawów, najczęściej w zakresie rąk. Zdarza się jednak, że zmiany dotyczą innych stawów, w tym stawów międzykręgowych w odcinku szyjnym. W zależności od nasilenia choroby uszkodzenie stawów może być niewielkie i całkowicie odwracalne, chociaż czasem zdarza się, że w krótkim czasie dochodzi do bardzo zaawansowanych zmian zwyrodnieniowych w odcinku szyjnym, wymagających zaawansowanego leczenia. Podstawowe znaczenie ma agresywne leczenia choroby podstawowej i niedopuszczenie do nieodwracalnych zmian degeneracyjnych.
Inne przyczyny
Sporadycznie przyczyną bólu karku są poważne choroby wymagające pilnej konsultacji lekarskiej i wczesnego leczenia, takie jak nowotwory czy choroby infekcyjne.
Jeśli ból karku jest bardzo silny i wystąpił na skutek urazu (wypadek samochodowy, upadek z wysokości, skok na główkę do płytkiej wody) konieczne jest wczesne unieruchomienie odcinka szyjnego i wczesna diagnostyka w celu wykluczenia urazów prowadzących do niestabilności kręgosłupa. Ponadto w przypadku, gdy ból powstały w wyniku urazu promieniuje do kończyny górnej konieczna jest pilna konsultacja lekarska w celu wykluczenia złamań i/lub patologicznych przemieszczać w zakresie kręgosłupa szyjnego.
Reasumując ból karku w zdecydowanej większości przypadków spowodowany jest niewielkim, całkowicie odwracalnym urazem tkanek miękkich i wycofuje się samoistnie. Niemniej sporadycznie, zwłaszcza gdy towarzyszą mu niepokojące objawy (powyżej) może być pierwszym objawem poważnej choroby i opóźnianie leczenia może mieć katastrofalne następstwa.
