Anatomia choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa
Głównym zadaniem kręgosłupa jest utrzymywanie prawidłowej pozycji ciała oraz ochrona rdzenia kręgowego oraz korzeni nerwowych. Bliskość delikatnych struktur nerwowych, dysków międzykręgowych oraz więzadeł jest źródłem dolegliwości występujących w chorobie zwyrodnieniowej kręgosłupa. Pod względem budowy anatomicznej kręgosłup składa się z czterech odcinków:
- szyjnego, składającego się z 7 kręgów oznaczanych C1 do C7,
- piersiowego, 12 kręgów oznaczanych jako Th1 do Th12,
- lędźwiowego, 5 kręgów L1 do L5,
- krzyżowego, najczęściej występującego jako kość krzyżowa powstała ze zrośnięcia 5 kręgów (S1 – S5).
Rzadko zdarzają się odmiany anatomiczne, gdy ilość kręgów różni się nieznacznie. Każdy odcinek składa się z pojedynczych kręgów (w odcinku krzyżowym zrośniętych ze sobą). Pomiędzy kręgami znajdują się krążki międzykręgowe potocznie nazywane dyskami. Pełnią one rolę amortyzatorów pomiędzy twardymi trzonami kręgów i zapewniają dużą ruchomość całego kręgosłupa. Każdy dysk składa się z pierścienia włóknistego, położonego obwodowo, którego zadanie to utrzymywanie w prawidłowym miejscu jądra miażdżystego, substancji o konsystencji żelu charakteryzującej się znaczną odpornością na ściskanie. To właśnie jądro miażdżyste jest najbardziej narażone na uszkodzenie. Wynika to przede wszystkim z jego podstawowej funkcji podporowej. Z wiekiem dochodzi do kumulacji mikrouszkodzeń, które nie goją się, ponieważ jądro miażdżyste pozbawione jest naczyń krwionośnych a jego odżywianie odbywa się poprzez dyfuzję gazów i substancji odżywczych z sąsiednich trzonów kręgów. Czasem, zwłaszcza gdy siła działająca na kręgosłup jest znaczna, może dojść do pęknięcia pierścienia włóknistego i przemieszczenia fragmentu jądra miażdżystego z następowym uciskiem na korzenie nerwowe lub – w odcinku szyjnym – na rdzeń kręgowy. Stosunkowo najczęściej choroba zwyrodnieniowa dotyczy odcinka lędźwiowego oraz szyjnego kręgosłupa. W odcinku piersiowym żebra pełnią rolę “gorsetu” ograniczającego ruchomość oraz podtrzymującego kręgosłupa. Najczęstsza lokalizacja zmian zwyrodnieniowych to w odcinku lędźwiowym trzy najniższe krążki międzykręgowe: L3/L4, L4/L5 oraz L5/S1. W odcinku szyjnym zmiany zwyrodnieniowe występują na prawie każdym poziomie, stosunkowo najrzadziej w dwóch najwyższych, czyli C1/C2 i C2/C3. Wraz z postępem procesu zwyrodnieniowego dyski stają się coraz twardsze co powoduje, że na pozostałe elementy anatomiczne uczestniczące w przenoszeniu sił mechanicznych zaczyna działać coraz większa siła. W pierwszej kolejności dochodzi do uszkodzenia stawów międzykręgowych, które w warunkach prawidłowych przenoszą do 20% siły a ich podstawowa funkcja to zapobieganie nadmiernej ruchomości kręgosłupa. Dochodzi do stanu zapalnego, który powoduje przerost wyrostków stawowych, degenerację powierzchni stawowych i ich deformację. W zaawansowanej chorobie zwyrodnieniowej dochodzi do degeneracji kości współtworzących kręgosłup. Na skutek działania czynników wywołujących stan zapalny kości przerastają i uciskają na sąsiednie korzenie nerwowe a w skrajnych przypadkach rdzeń kręgowy. Postępujące zaburzenie balansu kręgosłupa powoduje przeciążenie więzadeł oraz mięśni podtrzymujących kręgosłup, co dodatkowo powoduje nasilenie dolegliwości bólowych.
