Przyczyny dyskopatii
W kręgosłupie elementami anatomicznymi najbardziej narażonymi na zwyrodnienie są krążki międzykręgowe, czyli dyski (zobacz: Anatomia kręgosłupa). O ile czasem do degeneracji dochodzi na skutek urazu, najczęściej wynika ona z ich “zużywania się”, będącego wynikiem naturalnego procesu starzenia. Z wiekiem dochodzi do zmiany struktury dysków – uwodnione, elastyczne jądro miażdżyste stopniowo traci wodę i twardnieje. Pierwsze dolegliwości pojawiają się zazwyczaj po latach, gdy zmiany są zaawansowane.
O ile początkowo zmiany mogą dotyczyć wyłącznie dysku, z czasem na skutek zmiany geometrii kręgosłupa dochodzi do przeciążenia i degeneracji pozostałych elementów tworzących kręgosłup, jak stawy oraz więzadła (zobacz: Anatomia kręgosłupa).
Mechanizm
Dokładny mechanizm choroby zwyrodnieniowej krążka międzykręgowego ciągle nie został dostatecznie poznany. Wiadomo, że z wiekiem dochodzi do kumulacji mikrourazów jądra miażdżystego oraz pierścienia włóknistego. Może dochodzić do niewielkich krwawień na pograniczu dysku i przylegającej kości. Ma to o tyle duże znaczenie, że dyski nie posiadają własnych naczyń – są zaopatrywane drogą dysfuzji od strony kości. Zatem jakiekolwiek przeszkody na drodze w postaci blizn upośledzają prawidłowe odżywianie komórek zatopionych w jądrze miażdżystym, których stosunkowa niewielka wyjściowa ilość dodatkowo utrudnia naprawę uszkodzeń. Na podstawie analizy mikrostruktury chorych dysków wiemy, że początkowo dochodzi do utraty wody przez jądro miażdżyste co powoduje, że element ten staje się mniej elastyczny. Tak zmieniony dysk traci zdolność do amortyzowania siły ściskającej, zaczyna się on zapadać. Sąsiadujące tkanki miękkie poddane nadmiernym obciążeniom reagują na drażnienie stanem zapalnym: wydzielone związki chemiczne działają drażniąca na zakończenia nerwowe co powoduje ból.
Obniżenie przestrzeni międzykręgowej, w której znajduje się krążek międzykręgowy, można zaobserwować na zwykłym zdjęciu RTG kręgosłupa. Jeśli dodatkowo dojdzie do uszkodzenia pierścienia włóknistego zmienione patologicznie jądro miażdżyste może przesunąć się w kierunku uszkodzenia, i jeśli uwypuklenie zlokalizowane jest z tyłu trzonu może dojść do ucisku na korzenie nerwowe a w przypadku kręgosłupa szyjnego na rdzeń kręgowy. Ucisk korzeni będzie powodować ból korzeniowy, biegnący wzdłuż kończyny (rwa kulszowa lub rwa ramienna). Ucisk na rdzeń kręgowy powodujący zaburzenia neurologiczne poniżej uszkodzenia nosi nazwę mielopatii.
Dalsze konsekwencje
Ponieważ zapadanie się dysku destabilizuje kręgosłup, dochodzi do przeciążenia okolicznych struktur anatomicznych, zwłaszcza stawów międzykręgowych, które w zdrowym kręgosłupie przenoszą wraz z więzadłami do 20% siły ściskającej. Gdy dochodzi do znacznego obniżenia dysku stawy te przenoszą znacznie większe obciążenia. Dochodzi do stanu zapalnego i przerostu wyrostków stawowych co nasila ból. Czynniki stanu zapalnego dodatkowo mogą powodować przerost więzadła żółtego – struktury anatomicznej ograniczającej kanał kręgowy z tyłu. Przerośnięte więzadło uciska na struktury biegnące w kanale kręgowym powodując stenozę, czyli zwężenie światła kanału kręgowego (Zobacz: Stenoza lędźwiowa). W zaawansowanej chorobie zwyrodnieniowej dochodzi do nieprawidłowej ruchomości kości kręgosłupa względem siebie. Powoduje to ich przerost i tworzenie tzw. osteofitów, czyli wyrostków kostnych, które mogą uciskać korzenie nerwowe lub rdzeń kręgowy
Opisana powyżej kaskada, gdy od początkowo niewielkich zmian degeneracyjnych jądra miażdżystego dochodzi do progresji w kierunku bardzo nasilonego zwyrodnienia, dotyczy stosunkowo niewielkiej grupy chorych. Najczęściej choroba zwyrodnieniowa zatrzymuje się na etapie pośrednim, powodując mniej wyrażone dolegliwości.
